Zeytinin Tarihçesi
20.05.2024

Zeytinin Tarihçesi

 

Bir çok kaynakta zeytinin anavatanının Mezopotamya olduğu, oradan da Akdeniz ülkelerine yayıldığı belirtilmekte ve oleaster adı verilen yabani zeytinin aşıyla ehlileştirilmesi ve sativa kültür bitkisine dönüştürülmesinin ilk kez M.Ö. 4000 yıllarında Anadolu, Doğu Akdeniz ve Güney Asya’da yani Adana , Gaziantep yörelerinden başlayıp Suriye , Lübnan, İsrail’e inen Akdeniz kıyı şeridinde gerçekleştirildiği yer almaktadır.

Zeytin Ağacı kuzeyde, Anadolu üzerinden Yunanistan, İtalya ve İspanya’ya; güneyde, Mısır üzerinden Kuzey Afrika’ya yayılmıştır. 16. yüzyılda Kuzey Amerika ve Latin Amerika ile birlikte Çin’e ve Japonya’ya ulaşmıştır.

Bununla birlikte yapılan arkeolojik çalışmalarda, Ege Denizi’ndeki Santorini adasında 39.000 yıllık zeytin ağacı fosillerine rastlanmıştır. Yine yapılan bir arkeolojik çalışma, İzmir’in Urla ilçesi yakınlarında bulunan antik Klazomenai şehrinin, zamanının önemli bir zeytin ve zeytinyağı üretim merkezi olduğunu göstermiştir.


Zeytin ağacı, iklim ve kültür özelliklerine dayanarak bir sene çok, bir sene az ürün verir. Ürünün bol olduğu yıllarda 1,3 milyon tonluk miktar ile dünya zeytin üretiminin % 10’u ülkemizde gerçekleştirilir. Zeytin meyvesi sofralık ve yağlık olmak üzere iki şekilde değerlendirilir. Ülkemizde üretilen zeytinin % 70’i yağlık, % 30’u sofralık olarak kullanılmaktadır.

Medeni dünyanın ilgisini çok az şey zeytin ve zeytinyağı kadar çekebilmiştir. Geçmişi günümüzden 40 bin yıl öncesine dayanan zeytin, birçok efsanenin de kaynağı olmuştur. Tarih boyunca ticareti yapılan zeytin ve zeytinyağı bu yolla Akdeniz ülkeleri başta olmak üzere pekçok ülkeye yayılmıştır. Zeytin ağacının yaprakları zafer, akıl ve barış simgesidir.

Nuh’ un gemisine bir zeytin dalı ile geri dönen güvercin, büyük sel felaketi sona erdiğine dair bir işaret sayılmıştır.

Bir çok dinde vaftiz törenlerinden yağ lambalarına, geleneksel ve kutsal mekanlara kadar Akdeniz’de görkemli dinsel ayinlerde önemli bir yer tutmuştur.

Gerek mitoloji ve gerekse günlük yaşamdaki yeri bakımından Akdeniz kadar hiç bir coğrafyada zeytinin tarihi izlerini takip edebilmek mümkün değildir. Örneğin, Yunanistan’da zeytinin tarihi 4000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır.

Bunun yanı sıra tarihi kaynaklara bakıldığında zeytinin günümüze kadar gelen önemi ortaya çıkar. Zira Kurtuluş Savaşımızın mübadele döneminde göç eden Türk ve Rumların yanlarında sepet sepet zeytin taşıdıkları ve yolculukları ile yolculuk sonrasında yaşadıkları zor dönemde yine zeytinle karınlarını doyurdukları tanıkların anlattıklarında yer alır.

Kur’an-ı Kerim’de de zeytinden söz ediliyor. Kur’anda bu zeytin ağacının Sina Dağı’ndan geldiği, meyvelerinden yağ elde edildiği ve bu yağın yemeklere lezzet vermek için kullanıldığı yazılıdır.